آیین مهرپرستی یا میتراییسم یکی از دین های ایران باستان است که هزاران سال پیش در میان آریایی ها رواج داشته است، این دین پس از ظهور آیین زرتشت با آن ترکیب شد و در هیاتی نو به حیات خود ادامه داد.
چگونگی زایش این دین و اعتقادات پیروان آن بنا به دلالیلی که عنوان می شود، در هاله ای از ابهام فرو رفته است و نظریه های متفاوتی در این باره ارایه شده است. مطابق یکی از این آرا که موافق آیین زرتشت است، ایزد میترا از بانوی باکره ای به نام آناهیتا زاده شده است. مطابق این نظر هنگامی که آناهیتا در دریاچه ی هامون مشغول شست و شوی خود بود از نطفه ی زرتشت پیامبر که در این دریاچه ریخته شده و به وسیله فرشتگان محافظت می شد باردار می شود و پس از مدتی میترا به دنیا می آید.
کیش مهر در اثر جنگهایی که بین ایرانیان و رومیان (یا یونانیان) در می گرفت به مرور زمان به اروپا راه یافت و پس از مدتی با آیین های باستانی آن سرزمین مخلوط شد و چهره ای دیگر گرفت، این دین پس از مدتی از آن چنان قدرتی برخوردار شد که جای همه ی خدایان رومی را گرفت، به طوری که در زمان امپراتوری دیوکلسین، به عنوان دین رسمی این کشور شناخته شد، اما پس از مدتی با قدرت گرفتن آیین مسیحیت، آیین مهرپرستی اندک اندک عقب نشینی کرد: مسیحیان، مهرپرستان را هرجا که می یافتند، می کشتند و مهرابه های آنها را به آتش می کشیدند ویا با انداختن اجساد مردگان به درون مهرابه ها (که مهرپرستان آنها را نجس می دانستند) موبدان (مهربانان) را از درون مهرابه ها بیرون می راندند.
یولیانوس، آخرین امپراتوری بود که به یاری این دین شتافت. او با وجود اینکه در خانواده ای مسیحی بزرگ شده بود، در نوجوانی بر اثر مکاشفه ای که برایش روی داد، مانند نیاکان خود به آیین مهرپرستی گروید و در سال 361 میلادی این دین را به عنوان دین رسمی کشورش اعلام کرد، با روی کار آمدن یولیانوس آیین میترایی رونق دوباره گرفت. اما عمر یولیانوس کوتاه بود و پس از مرگش مسیحیان دوباره قدرت گرفتند و به کشتار میتراییان پرداختند و این بار برای همیشه این دین را از صحنه ی رقابت بیرون راندند.
هرچند مسیحیان به ظاهر توانستند بر مهرپرستان چیره شوند و آیین آنها را نابود کنند ولی شکل و هیات اصلی میتراییسم همچنان باقی ماند و در قالب دین مسیحیت دوباره به حیات خود ادامه داد. از سنت ها و نشانه های آیین میتراییسم که در دین مسیحیت نفوذ کرده و برخی از آنها تا به امروز مانده است و در حقیقت میراث میتراییسم در مسیحیت به شمار می آید، می توان به این موارد اشاره کرد:
1- نماد ماهی یکی از نشانه های میترایی است که در سده های نخستین مسیحیت به عنوان نشانه عیسویان شناخته شد.
2- غسل تعمید که در میان مسیحیان رایج است، در حقیقت ریشه میترایی دارد که مطابق آن مهرپرستان، نوباوگان و نوآموزان دینی را با عسل غُسل می دادند و وارد دین مهر می کردند.
3- شکل ساخت کلیساها و همانندی شگفت آن با خُرابه ها و مهرابه های میترایی.
4- شمایل سازی مریم باکره و فرزندش مسیح و تشابه آن با شمایل آناهیتا باکره و فرزندش میترا.
5- میترا هنگام تولد مورد ستایش شبانان قرار می گیرد و حضرت مسیح نیز هنگام تولد مورد ستایش شبانان قرار گرفت.
6- جایگزینی روز تولد عیسی مسیح با روز تولد میترا در آغاز زمستان.
7- نواختن زنگ و ناقوس در مهرابه های میترایی که در کلیساها نیز رواج پیدا کرد.
8- همسرایی گروهی موسیقی در مراسم عبادی میتراییان که در کلیساها نیز رایج شد.
9- دوازده صورت برج فلکی که از یاران میترا بودند تبدیل به دوازده حواری عیسا مسیح شدند.
10- میترا میانجی بین خدا و بشر است و در آیین مسیحیت، عیسا به عنوان میانجی شناخته می شود.
11- نشانه ی چلیپا که نماد و نشانه ی میتراییان است در آیین مسیح به صورت صلیب به کار برده می شود.
12- در آیین میترا به موبد، پدر گفته می شود و به موبد موبدان پدر پدران گفته می شود که این دو عنوان در کلیسا نیز به کار برده می شود.
13- در آیین میتراییسم میترا پس از خوردن شام آخر با هوادارانش، به سوی آسمان عروج می کند و در کیش مسیحیت نیز حضرت عیسا پس از خوردن شام آخر با پیروانش (پس از مصلوب شدن) به آسمان عروج می کند.
14- مهرپرستان لباس ارغوانی رنگ می پوشیده اند و امروزه پاپ نیز همین لباس را می پوشد.
نوشته: علی ربیع زاده
برگرفته از: گاهنامه چیستا
چگونگی زایش این دین و اعتقادات پیروان آن بنا به دلالیلی که عنوان می شود، در هاله ای از ابهام فرو رفته است و نظریه های متفاوتی در این باره ارایه شده است. مطابق یکی از این آرا که موافق آیین زرتشت است، ایزد میترا از بانوی باکره ای به نام آناهیتا زاده شده است. مطابق این نظر هنگامی که آناهیتا در دریاچه ی هامون مشغول شست و شوی خود بود از نطفه ی زرتشت پیامبر که در این دریاچه ریخته شده و به وسیله فرشتگان محافظت می شد باردار می شود و پس از مدتی میترا به دنیا می آید.
کیش مهر در اثر جنگهایی که بین ایرانیان و رومیان (یا یونانیان) در می گرفت به مرور زمان به اروپا راه یافت و پس از مدتی با آیین های باستانی آن سرزمین مخلوط شد و چهره ای دیگر گرفت، این دین پس از مدتی از آن چنان قدرتی برخوردار شد که جای همه ی خدایان رومی را گرفت، به طوری که در زمان امپراتوری دیوکلسین، به عنوان دین رسمی این کشور شناخته شد، اما پس از مدتی با قدرت گرفتن آیین مسیحیت، آیین مهرپرستی اندک اندک عقب نشینی کرد: مسیحیان، مهرپرستان را هرجا که می یافتند، می کشتند و مهرابه های آنها را به آتش می کشیدند ویا با انداختن اجساد مردگان به درون مهرابه ها (که مهرپرستان آنها را نجس می دانستند) موبدان (مهربانان) را از درون مهرابه ها بیرون می راندند.
یولیانوس، آخرین امپراتوری بود که به یاری این دین شتافت. او با وجود اینکه در خانواده ای مسیحی بزرگ شده بود، در نوجوانی بر اثر مکاشفه ای که برایش روی داد، مانند نیاکان خود به آیین مهرپرستی گروید و در سال 361 میلادی این دین را به عنوان دین رسمی کشورش اعلام کرد، با روی کار آمدن یولیانوس آیین میترایی رونق دوباره گرفت. اما عمر یولیانوس کوتاه بود و پس از مرگش مسیحیان دوباره قدرت گرفتند و به کشتار میتراییان پرداختند و این بار برای همیشه این دین را از صحنه ی رقابت بیرون راندند.
هرچند مسیحیان به ظاهر توانستند بر مهرپرستان چیره شوند و آیین آنها را نابود کنند ولی شکل و هیات اصلی میتراییسم همچنان باقی ماند و در قالب دین مسیحیت دوباره به حیات خود ادامه داد. از سنت ها و نشانه های آیین میتراییسم که در دین مسیحیت نفوذ کرده و برخی از آنها تا به امروز مانده است و در حقیقت میراث میتراییسم در مسیحیت به شمار می آید، می توان به این موارد اشاره کرد:
1- نماد ماهی یکی از نشانه های میترایی است که در سده های نخستین مسیحیت به عنوان نشانه عیسویان شناخته شد.
2- غسل تعمید که در میان مسیحیان رایج است، در حقیقت ریشه میترایی دارد که مطابق آن مهرپرستان، نوباوگان و نوآموزان دینی را با عسل غُسل می دادند و وارد دین مهر می کردند.
3- شکل ساخت کلیساها و همانندی شگفت آن با خُرابه ها و مهرابه های میترایی.
4- شمایل سازی مریم باکره و فرزندش مسیح و تشابه آن با شمایل آناهیتا باکره و فرزندش میترا.
5- میترا هنگام تولد مورد ستایش شبانان قرار می گیرد و حضرت مسیح نیز هنگام تولد مورد ستایش شبانان قرار گرفت.
6- جایگزینی روز تولد عیسی مسیح با روز تولد میترا در آغاز زمستان.
7- نواختن زنگ و ناقوس در مهرابه های میترایی که در کلیساها نیز رواج پیدا کرد.
8- همسرایی گروهی موسیقی در مراسم عبادی میتراییان که در کلیساها نیز رایج شد.
9- دوازده صورت برج فلکی که از یاران میترا بودند تبدیل به دوازده حواری عیسا مسیح شدند.
10- میترا میانجی بین خدا و بشر است و در آیین مسیحیت، عیسا به عنوان میانجی شناخته می شود.
11- نشانه ی چلیپا که نماد و نشانه ی میتراییان است در آیین مسیح به صورت صلیب به کار برده می شود.
12- در آیین میترا به موبد، پدر گفته می شود و به موبد موبدان پدر پدران گفته می شود که این دو عنوان در کلیسا نیز به کار برده می شود.
13- در آیین میتراییسم میترا پس از خوردن شام آخر با هوادارانش، به سوی آسمان عروج می کند و در کیش مسیحیت نیز حضرت عیسا پس از خوردن شام آخر با پیروانش (پس از مصلوب شدن) به آسمان عروج می کند.
14- مهرپرستان لباس ارغوانی رنگ می پوشیده اند و امروزه پاپ نیز همین لباس را می پوشد.
نوشته: علی ربیع زاده
برگرفته از: گاهنامه چیستا
در بلاگ نیوز لینک داده شد
ReplyDelete